ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2011
Γ΄ ΤΑΞΗΣ
Γ΄ ΤΑΞΗΣ
ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΑ 23 ΜΑÏΟΥ 2011
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4)
Α1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας τα παρακάτω αποσπάσματα:
Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum.
……………………………………………………………………………………………………………………………
Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit quod tonsoris praeripuisset officium. Cui secreto Porcia «non est hoc» inquit «temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem…».
Μονάδες 40
Παρατηρήσεις
Β1. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
suspicionem : την κλητική ενικού
quandam : την αιτιατική ενικού στο ουδέτερο γένος
continenter : τον συγκριτικό βαθμό του επιρρήματος
rem : τη δοτική πληθυντικού
laus : τη γενική ενικού
generi : την αιτιατική ενικού
aliquod : τη γενική ενικού στο ίδιο γένος
dedecus : την αφαιρετική ενικού
viri : τη γενική πληθυντικού
cultellum: την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό
eoque : την ονομαστική πληθυντικού στο θηλυκό γένος
tonsoris : τη δοτική πληθυντικού
hoc : την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό στο ίδιο γένος
certissimum : την αφαιρετική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος
tale : τη γενική πληθυντικού στο ίδιο γένος
Μονάδες 15
Β2. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:
laudare : το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο του ενεστώτα της υποτακτικής στην ίδια φωνή
vidit : το απαρέμφατο του μέλλοντα στην παθητική φωνή
vixit : την αφαιρετική του σουπίνου
obiecerunt : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο του παρατατικού της υποτακτικής στην ίδια φωνή
constituta est : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του ενεστώτα της οριστικής στην ίδια φωνή
interficiendo : το δεύτερο ενικό πρόσωπο του ενεστώτα της προστακτικής στην ενεργητική φωνή
cognovisset : το τρίτο ενικό πρόσωπο του μέλλοντα της υποτακτικής στην ίδια φωνή (να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο)
resecandorum : το πρώτο ενικό πρόσωπο του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής στην ενεργητική φωνή
poposcit : τη μετοχή ενεστώτα στην ονομαστική ενικού
elapso : τη γενική του γερουνδίου
obiurgandam : το δεύτερο ενικό πρόσωπο του παρακειμένου της οριστικής στην ενεργητική φωνή
venit : το τρίτο ενικό πρόσωπο του παρατατικού της οριστικής στην ενεργητική περιφραστική συζυγία
(να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο)
praeripuisset : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του ενεστώτα της οριστικής στην ενεργητική φωνή
est : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο του μέλλοντα της προστακτικής
molientem: το απαρέμφατο ενεστώτα
Μονάδες 15
Γ1α. «quod Asiam vidit»: να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης (μονάδα 1), να δηλώσετε τη συντακτική της λειτουργία (μονάδα 1) και να δικαιολογήσετε την έγκλιση εκφοράς της (μονάδα 1).
Μονάδες 3
Γ1β. «Murenam laudare debemus»: να αντικαταστήσετε το debeo+απαρέμφατο από τον αντίστοιχο τύπο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας. Να δηλώσετε και το ποιητικό αίτιο.
Μονάδες 6
Γ1γ. «cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset»: να μετατρέψετε την πρόταση σε μετοχική με αφαιρετική απόλυτη.
Μονάδες 6
Γ2α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων:
luxuriae, Murenae, nomini, uxor, tonsorium, secreto
Μονάδες 6
Γ2β. «Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit quod tonsoris praeripuisset officium»: να εξαρτηθεί από τη φράση «Aliquis dicit».
Μονάδες 4
Γ2γ. «cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit»: να αντικαταστήσετε με τελική πρόταση (μονάδες 3) και με σουπίνο (μονάδες 2) τον προσδιορισμό του σκοπού που υπογραμμίζεται.
Μονάδες 5
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4)
Διδαγμένο κείμενο
Πλάτωνος Πολιτεία 519 Β – D
Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ ἀνάγκη ἐκ τῶν προειρημένων, μήτε τοὺς ἀπαιδεύτους καὶ ἀληθείας ἀπείρους ἱκανῶς ἄν ποτε πόλιν ἐπιτροπεῦσαι, μήτε τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους, τοὺς μὲν ὅτι σκοπὸν ἐν τῷ βίῳ οὐκ ἔχουσιν ἕνα, οὗ στοχαζομένους δεῖ ἅπαντα πράττειν ἃ ἂν πράττωσιν ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ, τοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν, ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι;
Ἀληθῆ, ἔφη.
Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.
Τὸ ποῖον δή;
Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ’ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ’ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ’ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι.
Ἔπειτ’, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον;
Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος:
«Τί δέ; … ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.»
Μονάδες 10
B. Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:
Β1. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων – φράσεων του κειμένου: ἐν παιδείᾳ (μονάδες 6), ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν (μονάδες 9).
Μονάδες 15
Β2. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται να προσδιορίσετε ποιοι δεν είναι κατάλληλοι να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες και γιατί.
Μονάδες 15
Β3. Πώς εξηγεί ο Πλάτωνας τη μετάβαση από τη Δημοκρατία στην Τυραννίδα και ποια είναι, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, τα χαρακτηριστικά των δύο αυτών πολιτευμάτων;
Μονάδες 10
Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής:
απόρρητος, ντροπαλός, αντιβιοτικό, αποχή, δυσπραγία, μονοκατοικία, προφήτης, είδωλο, βάθρο, ανυπόμονος
Μονάδες 10
Γ. Αδίδακτο κείμενο
Ξενοφῶντος Συμπόσιον Ι, 11-12
Ἐκεῖνοι μὲν οὖν σιωπῇ ἐδείπνουν, ὥσπερ τοῦτο ἐπιτεταγμένον αὐτοῖς ὑπὸ κρείττονός τινος. Φίλιππος δ’ ὁ γελωτοποιὸς κρούσας τὴν θύραν εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις τε εἴη καὶ δι’ ὅ τι κατάγεσθαι βούλοιτο, συνεσκευασμένος τε παρεῖναι ἔφη πάντα τὰ ἐπιτήδεια ὥστε δειπνεῖν τἀλλότρια, καὶ τὸν παῖδα δὲ ἔφη πάνυ πιέζεσθαι διά τε τὸ φέρειν μηδὲν καὶ διὰ τὸ ἀνάριστον εἶναι. ὁ οὖν Καλλίας ἀκούσας ταῦτα εἶπεν· Ἀλλὰ μέντοι, ὦ ἄνδρες, αἰσχρὸν στέγης γε φθονῆσαι· εἰσίτω οὖν. καὶ ἅμα ἀπέβλεψεν εἰς τὸν Αὐτόλυκον, δῆλον ὅτι ἐπισκοπῶν τί ἐκείνῳ δόξειε τὸ σκῶμμα εἶναι.
———–
ὁ ἀνάριστος = ο νηστικός
Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.
Μονάδες 20
Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
Κρείττονος : την αιτιατική πληθυντικού του ίδιου βαθμού
στο θηλυκό γένος
ὅ τι : τη γενική ενικού του ίδιου γένους
ἔφη : το τρίτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής του
ενεστώτα
πάντα : τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος
φέρειν : το απαρέμφατο αορίστου β΄ στην ίδια φωνή
ταῦτα : την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους
ἄνδρες : την κλητική του ενικού
αἰσχρόν : τη δοτική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο
ίδιο γένος
εἰσίτω : το δεύτερο ενικό πρόσωπο στην ίδια έγκλιση
στον ίδιο χρόνο
δόξειε : το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου
χρόνου
Μονάδες 10
Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων:
αὐτοῖς, τῷ ὑπακούσαντι, διὰ τὸ φέρειν, ἀνάριστον, φθονῆσαι, ἐκείνῳ (μονάδες 6)
Γ3β. «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις εἴη»: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Να ληφθεί υπόψη ότι ο πλάγιος λόγος εξαρτάται από το «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι». (μονάδες 4)
Μονάδες 10
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5)
ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
Α1
Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση:
α. Το «Χάτι Χουμαγιούν» (1856) οδήγησε στη σταδιακή υποχώρηση του δυσμενούς κλίματος για τους υπόδουλους Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
β. Τον Απρίλιο του 1916 ο τούρκος βαλής Μεχμέτ Τζεμάλ
Αζμή Μπέη παρέδωσε τη διοίκηση της Τραπεζούντας στον Μητροπολίτη Γερμανό Καραβαγγέλη.
γ. Από τα αντιβενιζελικά κόμματα πιο διαλλακτικά ήταν τα κόμματα του Δημητρίου Ράλλη και του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη.
δ. Το 1ο εξάμηνο του 1911 ψηφίστηκαν από την Ελληνική
Βουλή 53 τροποποιήσεις μη θεμελιωδών διατάξεων του Συντάγματος.
ε. Η κινητικότητα των προσφύγων, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα, υπήρξε μεγάλη.
Μονάδες 10
Α2
Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:
α. Τάγματα εργασίας
β. Πατριαρχική Επιτροπή (1918)
γ. Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής (1923)
Μονάδες 15
Β1
α. Ποια εκσυγχρονιστικά αιτήματα των αντιπολιτευτικών
ομίλων, που συγκροτήθηκαν περί τα τέλη της δεκαετίας
του 1850, εξέφρασε με την πολιτική του δράση ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος; (μονάδες 5)
β. Ποιοι συμμετείχαν στην επανάσταση κατά του Όθωνα,
το 1862; (μονάδες 5)
Μονάδες 10
Β2
Πώς εξελίχθηκε το Κρητικό Ζήτημα από την έκρηξη των Βαλκανικών Πολέμων μέχρι τον Φεβρουάριο του 1913;
Μονάδες 15
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Γ1
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται:
α. Να προσδιορίσετε τους στόχους της αγροτικής μεταρρύθμισης που ξεκίνησε η κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη το 1917. (μονάδες
β. Να αναφερθείτε στην ολοκλήρωση της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης και στα νέα προβλήματα που αναδείχθηκαν στην πορεία της. (μονάδες 17)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Τὰ μέτρα ἀπαλλοτριώσεως θεσπίσθηκαν στὶς 20 Μαΐου 1917, καὶ τὸ φθινόπωρο τοῦ ἴδιου ἔτους ἐπεκτάθηκαν μὲ μερικὲς ἀλλαγὲς γιὰ νὰ περιλάβουν ὅλη τὴν Ἑλλάδα. Ἡ μεταρρύθμιση ἀποσκοποῦσε στὴν ἀναγκαστικὴ ἀπαλλοτρίωση τῶν κτημάτων ποὺ ξεπερνοῦσαν τὰ 1.000 στρέμματα. Οἱ κολλῆγοι καὶ οἱ ἀγροτικοὶ ἐργάτες, τόσο οἱ ντόπιοι ὅσο καὶ οἱ πρόσφυγες, θὰ ἔπαιρναν ἀγροτικοὺς κλήρους, εἴτε ἀπὸ τὶς ἀπαλλοτριωμένες γαῖες τῶν τσιφλικιῶν, εἴτε ἀπὸ γαῖες τοῦ δημοσίου. Κανένα ἀπὸ τὰ μέτρα αὐτά, ὅμως, δὲν ἐφαρμόσθηκε ἀμέσως. Ἐπίσης, κανένα ἀπὸ τὰ μεγάλα τσιφλίκια δὲν ἀπαλλοτριώθηκε τὸ 1917, καὶ μόνο ἕνα τὸ 1918. Καὶ πάλι ἐξωτερικὲς ἐπείγουσες ἀνάγκες, ὁ πόλεμος καί, ἀργότερα, ἡ Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία ἀπορρόφησαν ὅλη τὴν προσοχὴ καὶ τὴ δραστηριότητα τῆς κυβερνήσεως˙ μετὰ τὸ 1922, μὲ τὴ μεγάλη εἰσροὴ προσφύγων, ἀναγκάστηκαν πιὰ οἱ κυβερνήσεις τῆς χώρας να δώσουν ὁριστικὴ λύση στὸ ἀγροτικὸ πρόβλημα. [...]
Τὰ προβλήματα ποὺ εἶχαν σχέση μὲ τὴ διακίνηση προϊόντων, τὴν παραδοσιακὴ ἐκμετάλλευση τοῦ μικροῦ παραγωγοῦ ἀπὸ τοὺς μεσάζοντες, τὴν ἔλλειψη κεφαλαίων καὶ τοὺς τοκογλυφικοὺς ὅρους δανειοδοτήσεως ποὺ ἐπικρατοῦσαν στὴν ἐλεύθερη ἀγορά, ἔκαναν ἀκόμη πιὸ αἰσθητὴ τὴν ἀνάγκη συλλογικῆς ἀσφάλειας ποὺ πρόσφεραν οἱ συνεταιρισμοί [...].
[...] Ἡ ἵδρυση τοῦ Ὑπουργείου Γεωργίας, τὸν Ἰούνιο τοῦ 1917, ἀμέσως μετὰ τὴν ἐπάνοδο τοῦ Βενιζέλου στὴν Ἀθήνα, στάθηκε ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἄμεσης κρατικῆς παρεμβάσεως στὴν ὀργάνωση καὶ καθοδήγηση τῆς γεωργικῆς παραγωγῆς, ἔστω καὶ ἂν ἡ παρέμβαση ἦταν στὴν ἀρχὴ ὑποτυπώδης.
Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, τ. ΙΕ΄: Νεώτερος Ἑλληνισμὸς ἀπὸ 1913 ὡς 1941, Ἀθήνα: Ἐκδοτική Ἀθηνῶν, 22008, σσ. 75-76.
Δ1
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται, να αναφερθείτε στις επιπτώσεις από την άφιξη των Μικρασιατών προσφύγων στον τομέα της ελληνικής βιομηχανίας.
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Αξιοσημείωτες ήταν οι επιπτώσεις από την εγκατάσταση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και της ανατολικής Θράκης και στον επιχειρηματικό τομέα. Η εσωτερική αγορά διευρύνθηκε με την προσθήκη μεγάλου αριθμού καταναλωτών ενώ, ταυτόχρονα, από τον αστικό προσφυγικό πληθυσμό αντλήθηκε φθηνό εργατικό δυναμικό αλλά και ειδικευμένοι τεχνίτες. Η χώρα πλουτίστηκε με ανθρώπους δεδομένης επιχειρηματικής ικανότητας και πείρας, που πρωταγωνιστούσαν στις μεγάλες αγορές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως αναφέρεται στην έκδοση της ΚΤΕ του 1926, στους 7.000 εμπόρους και βιομηχάνους γραμμένους στο Επιμελητήριο της Αθήνας, οι χίλιοι ήταν πρόσφυγες, ενώ στον Πειραιά η αναλογία ήταν μεγαλύτερη. Από την αρχή η πολιτική της ΕΑΠ ενθάρρυνε την εγκατάσταση βιομηχανιών στους συνοικισμούς, με σκοπό την εκτόνωση της ανεργίας. Επρόκειτο όμως, κατά το μεγαλύτερο μέρος, για μικρές βιοτεχνικές μονάδες, οι οποίες ενισχύθηκαν από το κράτος, την ΕΑΠ ή την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, με κοινωνικά και όχι αναπτυξιακά κριτήρια. Καινούριοι βιομηχανικοί-βιοτεχνικοί κλάδοι αναπτύχθηκαν (ταπητουργία, μεταξουργία, πλαστικά, βυρσοδεψία) και δόθηκε νέα ώθηση στην κλωστοϋφαντουργία και τη βιοτεχνία ειδών διατροφής. Άνθιση γνώρισε και η βιομηχανία οικοδομικών υλικών, ο μόνος κλάδος που υποκατέστησε μαζικά τις εισαγωγές στο
Μεσοπόλεμο. Στη δεκαετία 1922-1932 διπλασιάστηκε ο αριθμός των βιομηχανικών μονάδων και αυξήθηκε ο όγκος
και η αξία της παραγωγής, χωρίς όμως να επέλθει κάποια δομική αλλαγή. Η βιομηχανία θα αρχίσει να κινείται με ταχύτερους ρυθμούς το 1931, χάρη κυρίως στην πολιτική υποκατάστασης των εξαγωγών που ακολουθεί το ελληνικό κράτος μετά την κατάρρευση του διεθνούς νομισματικού συστήματος.
Γ. Γιαννακόπουλος, «Η Ελλάδα με τους πρόσφυγες. Η δύσκολη προσαρμογή στις νέες συνθήκες», στο: Β. Παναγιωτόπουλος (επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, 7ο ς τόμος: Ο Μεσοπόλεμος, 1922-1940: Από την Αβασίλευτη Δημοκρατία στη Δικτατορία της 4ης Αυγούστου, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σσ. 97-98.
KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Διονύσιος Σολωμός
Ὁ Κρητικός
1 [18.]
....................................................................................
....................................................................................
Ἐκοίταα, κι ἤτανε μακριά ἀκόμη τ’ ἀκρογιάλι·
«Ἀστροπελέκι μου καλό, γιά ξαναφέξε πάλι!»
Τρία ἀστροπελέκια ἐπέσανε, ἕνα ξοπίσω στ’ ἄλλο
Πολύ κοντά στήν κορασιά μέ βρόντημα μεγάλο·
5 Τά πέλαγα στήν ἀστραπή κι ὁ οὐρανός ἀντήχαν,1
Οἱ ἀκρογιαλιές καί τά βουνά μ’ ὅσες φωνές κι ἄν εἶχαν.
2 [19.]
Πιστέψετε π’ ὅ,τι θά πῶ εἶν’ ἀκριβή ἀλήθεια,
Μά τές πολλές λαβωματιές πού μὄφαγαν τά στήθια,
Μά τούς συντρόφους πὄπεσαν στήν Κρήτη πολεμώντας,
Μά τήν ψυχή πού μ’ ἔκαψε τόν κόσμο ἀπαρατώντας.
5 (Λάλησε, Σάλπιγγα! κι ἐγώ τό σάβανο τινάζω,
Καί σχίζω δρόμο καί τς ἀχνούς ἀναστημένους2 κράζω:
«Μήν εἴδετε τήν ὀμορφιά πού τήν Κοιλάδα ἁγιάζει;
Πέστε, νά ἰδεῖτε τό καλό ἐσεῖς κι ὅ,τι σᾶς μοιάζει.
Καπνός δέ μένει ἀπό τή γῆ· νιός οὐρανός ἐγίνη·
10 Σάν πρῶτα ἐγώ τήν ἀγαπῶ καί θά κριθῶ μ’ αὐτήνη.
− Ψηλά τήν εἴδαμε πρωί· τῆς τρέμαν τά λουλούδια
Στή θύρα τῆς Παράδεισος πού ἐβγῆκε μέ τραγούδια·
Ἔψαλλε τήν Ἀνάσταση χαροποιά ἡ φωνή της,
1 αντήχαν = αντηχούσαν.
2 ἀχνός = αμυδρή φιγούρα, έτοιμη να σβήσει.
Κι ἔδειχνεν ἀνυπομονιά γιά νά ’μπει στό κορμί της·
Ὁ οὐρανός ὁλόκληρος ἀγρίκαε σαστισμένος,
Τό κάψιμο ἀργοπόρουνε ὁ κόσμος ὁ ἀναμμένος·
Καί τώρα ὀμπρός3 τήν εἴδαμε· ὀγλήγορα σαλεύει·
Ὅμως κοιτάζει ἐδῶ κι ἐκεῖ καί κάποιονε γυρεύει»).
3 [20.]
Ἀκόμη ἐβάστουνε ἡ βροντή.....................................
Κι ἡ θάλασσα, πού σκίρτησε σάν τό χοχλό πού βράζει,4
Ἡσύχασε καί ἔγινε ὅλο ἡσυχία καί πάστρα,5
Σάν περιβόλι εὐώδησε κι ἐδέχτηκε ὅλα τ’ἄστρα·
5 Κάτι κρυφό μυστήριο ἐστένεψε6 τή φύση
Κάθε ὀμορφιά νά στολιστεῖ καί τό θυμό ν’ ἀφήσει.
Δέν εἶν’ πνοή στόν οὐρανό, στή θάλασσα, φυσώντας
Οὔτε ὅσο κάνει στόν ἀνθό ἡ μέλισσα περνώντας,
Ὅμως κοντά στήν κορασιά, πού μ’ ἔσφιξε κι ἐχάρη,
10 Ἐσειότουν τ’ ὁλοστρόγγυλο καί λαγαρό φεγγάρι·
Καί ξετυλίζει ὀγλήγορα κάτι πού ἐκεῖθε βγαίνει,
Κι ὀμπρός μου ἰδού πού βρέθηκε μία φεγγαροντυμένη.
Ἔτρεμε τό δροσάτο φῶς στή θεϊκιά θωριά της,
Στά μάτια της τά ὁλόμαυρα καί στά χρυσά μαλλιά της.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α1. Να αναφέρετε ονομαστικά τρία από τα κύρια θέματα της Επτανησιακής Σχολής και για το καθένα να γράψετε ένα παράδειγμα από το ποιητικό κείμενο του Διονυσίου Σολωμού που σας δόθηκε.
Μονάδες 15
Β1. Σύμφωνα με την Ελένη Τσαντσάνογλου, ένα από τα γνωρίσματα του σολωμικού έργου είναι ότι ο ποιητής συνθέτει τη φυσική και τη μεταφυσική πραγματικότητα.
3 τώρα ομπρός = μόλις, πριν από λίγο.
4 σκίρτησε = «σκιρτούσε»: αναταρασσόταν, χοχλός =κοχλασμός, βράσιμο.
5 πάστρα =καθαρότητα, διαύγεια.
6 ἐστένεψε = επιβλήθηκε (στην φύση), την ανάγκασε.
α) Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε δύο εικόνες του κειμένου που να επιβεβαιώνουν την παραπάνω άποψη. (μονάδες 10)
β) Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο ποιητής επιλέγει να αναγάγει στο απόσπασμα 2 [19.] τη λυρική του αφήγηση σε επίπεδο μεταφυσικό; (μονάδες 10)
Μονάδες 20
Β2. Στο απόσπασμα 3 [20.] ο Σολωμός αναπτύσσει το μοτίβο της σιγής του κόσμου πριν από τη θεία επιφάνεια. Να βρείτε δύο εκφραστικά μέσα με τα οποία αποδίδεται το μοτίβο αυτό στο συγκεκριμένο απόσπασμα (μονάδες 10) και να τα αναλύσετε (μονάδες 10).
Μονάδες 20
Γ1. Να σχολιάσετε τους παρακάτω στίχους:
α) «Ἀστροπελέκι μου καλό, γιά ξαναφέξε πάλι!»
Τρία ἀστροπελέκια ἐπέσανε, ἕνα ξοπίσω στ’ ἄλλο
Πολύ κοντά στήν κορασιά μέ βρόντημα μεγάλο·
(σε μία παράγραφο 80 – 100 λέξεων) (μονάδες 15)
β) Ἔψαλλε τήν Ἀνάσταση χαροποιά ἡ φωνή της,
Κι ἔδειχνεν ἀνυπομονιά γιά νά ’μπει στό κορμί της· (σε μία παράγραφο 60 – 80 λέξεων)
(μονάδες 10)
Μονάδες 25
Δ1. Στο παρακάτω απόσπασμα από το ποίημα του Γεράσιμου Μαρκορά «Ο Όρκος» ο Μάνθος (ήρωας της Κρητικής επανάστασης των ετών 1866-1869, που έχει σκοτωθεί στο ολοκαύτωμα του Αρκαδίου) απευθύνεται στην ετοιμοθάνατη αγαπημένη του. Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο το απόσπασμα αυτό του Μαρκορά με το κείμενο του «Κρητικού» που σας δόθηκε.
Μονάδες 20
Ἄκου, Εὐδοκιά!1 – Σὰν ἔπαψαν στὸ οὐράνιο περιγιάλι
Τοῦ φτάσιμού μας ᾑ χαραίς2 – ὠιμέ! – τὰ μύρια κάλλη,
Ποῦ3 μ’ ἕνα βλέμμα ἐξάνοιξα4 τριγύρου σκορπισμένα,
Χλωμὰ καὶ κρύα μοῦ φάνηκαν, θυμούμενος ἐσένα.
Ἐπῆρα δρόμο μακρυνό. Σὰν πότε θὰ σὲ φέρῃ
Στὴν ἀγκαλιά μου ὁ Θάνατος ρωτοῦσα κάθε ἀστέρι,
Καὶ ὀμπρὸς ἀπέρναα5 κ’ ἔκανα σὲ Ἀνατολὴ καὶ Δύση
Τὸ ἀγαπητό σου τ’ ὄνομα γλυκὰ νὰ ἠχολογήσῃ.
Σὲ πλάγι οὐράνιο, ποῦ ψυχὴ δὲν ἤτανε κἀμμία,
Θλιμμένος χάμου ἐκάθισα. Στὴ μοναξιὰ τὴ θεία
Τὰ πρῶτα τῆς ἀγάπης μας εὐτυχισμένα χρόνια
Μοῦ φτερουγιάζανε ὀμπροστά, σὰν τόσα χελιδόνια.
Στὰ μέρη, ποὖχαν μᾶς ἰδῇ6 τόσαις φοραὶς ἀντάμα,
Ὁ νοῦς μου ξαναγύριζε – κ’ ἰδὲς θαυμάσιο πρᾶμα! –
Ὅ,τι θωροῦσε ὁ λογισμὸς ἔπαιρνε σῶμα ὀμπρός μου,
Ὁποῦ7 δὲν εἶναι πρόσκαιρο, σὰν τ’ ἄλλα ἐδῶ τοῦ κόσμου.
..................................................................................................
Ὤ! πᾶμε, ἀγάπη μου γλυκειά! πᾶμε, ὁ καιρὸς μᾶς βιάζει!
Δὲν εἶναι χόρτο ἢ λούλουδο ποῦ ἐκεῖ νὰ μὴ σὲ κράζῃ·
Ἐκεῖ ἀπὸ χρόνια ἡ μάννα σου καὶ ὁ δοξαστός σου κύρης
Τὴ θεία φτεροῦγα τῆς ψυχῆς ἀκαρτεροῦν νὰ γύρῃς.
Πᾶμε! – ὁ καλὸς Ἡγούμενος8, οἱ Κρητικοί μας ὅλοι
Θὰ ἰδῇς ποῦ θἄρχωνται συχνὰ στ’ὡραῖο σου περιβόλι,
Καὶ θ’ἀγροικήσῃς ἀπ’ αὐτούς, ποῦ γύρω μαζωμένοι
Στὴ χλωρασιὰ9 θὰ κάθωνται, τί μάχαις ἔχουν γένῃ,
Καὶ πόσα ἐβάψαν αἵματα κάθε βουνὸ τῆς Κρήτης,
Πρὶν σκύψῃ πάλε στὸ ζυγὸ τὴν ἔρμη κεφαλή της.
Π.Δ. Μαστροδημήτρης, Ο Όρκος του Μαρκορά, Εκδόσεις Κανάκη, σσ. 140-141.
1. Εὐδοκιά: το όνομα της αγαπημένης του Μάνθου
2. ᾑ χαραίς: οι χαρές
3. ποῦ: που
4. ἐξάνοιξα: είδα, διέκρινα
5. ἀπέρναα: περνούσα
6. ποὖχαν μᾶς ἰδῇ: που μας είχαν δει
7. Ὁποῦ: που
8. Ἡγούμενος: ο ηγούμενος του Αρκαδίου
9. χλωρασιά: βλάστηση, πρασινάδα
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2010
ΛΑΤΙΝΙΚΑ
Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat; fuerat
Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur.
Erat ascensurus navem; Arria milites orabat, ut simul imponeretur.
Non impetravit: conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem
secuta est.
……………………………………………………………………………………………………………………………
Eo consilio aliquando repente intervenit oppressitque ornatrices.
Etsi super vestem earum deprehendit canos, tamen Augustus
dissimulavit eos vidisse et aliis sermonibus tempus extraxit, donec
induxit mentionem aetatis. Tum interrogavit filiam, utrum post
aliquot annos cana esse mallet an calva. Cum illa respondisset «ego,
pater, cana esse malo», mendacium illi pater obiecit: «Non dubito quin
calva esse nolis. Quid ergo non times ne istae te calvam faciant?»
Μονάδες 40
Β1. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
partibus : τη γενική πληθυντικού
milites : την κλητική ενικού
ingentem : την ονομαστική πληθυντικού του ουδετέρου γένους στον συγκριτικό βαθμό
ornatrices : την ονομαστική ενικού
vestem : την αφαιρετική ενικού
aliis : τη γενική ενικού στο ίδιο γένος
sermonibus : την ονομαστική ενικού
tempus : την αιτιατική πληθυντικού
mentionem : τη δοτική ενικού
filiam : τη γενική ενικού
annos : την αφαιρετική ενικού
mendacium : τη γενική πληθυντικού
quid : την ονομαστική ενικού του θηλυκού γένους
istae : την αιτιατική ενικού του ουδετέρου γένους
te : τη γενική πληθυντικού στο τρίτο πρόσωπο.
Μονάδες 15
Β2. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:
moverat : την αφαιρετική του σουπίνου
fuerat : το τρίτο ενικό πρόσωπο του παρατατικού στην υποτακτική
occiso : το δεύτερο ενικό πρόσωπο του παρακειμένου της οριστικής στην ενεργητική φωνή
orabat : το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο του ενεστώτα της υποτακτικής στην ίδια φωνή
imponeretur : το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή
conduxit : το δεύτερο ενικό πρόσωπο του ενεστώτα της προστακτικής στην ίδια φωνή
secuta est : τη γενική του γερουνδίου
intervenit : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του ενεστώτα της οριστικής.
oppressit : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο του μέλλοντα της προστακτικής στην ίδια φωνή
deprehendit : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο του υπερσυντελίκου της υποτακτικής στην ίδια φωνή
extraxit : το πρώτο ενικό πρόσωπο του μέλλοντα της οριστικής στην παθητική φωνή
mallet : το ίδιο πρόσωπο στον ενεστώτα στην ίδια έγκλιση
respondisset : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του μέλλοντα της οριστικής στην ίδια φωνή
obiecit : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο του παρατατικού της υποτακτικής στην παθητική φωνή
faciant : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του παρακειμένου της υποτακτικής στην ίδια φωνή.
Μονάδες 15
Γ1α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: Romam, piscatoriam, aliquando, earum, vidisse, tempus, calvam. (Μονάδες 7)
Γ1β. «ne istae te calvam faciant»: να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης (μονάδα1) και τη συντακτική της λειτουργία (μονάδα1) και να αιτιολογήσετε τον τρόπο εισαγωγής της (μονάδες 2), την έγκλιση (μονάδα 1) και τον χρόνο εκφοράς της (μονάδες 3).
(Μονάδες 8)
Μονάδες 15
Γ2α. «Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat»: να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.(Μονάδες 3)
Γ2β. «occiso Scriboniano»: να μετατρέψετε τη μετοχή στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση, η οποία να εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδεσμο cum. (Μονάδες 4)
Γ2γ. «ego, pater, cana esse malo»: να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο με εξάρτηση από τη φράση «Iulia respondit». (Μονάδες 8)
Μονάδες 15 ΑΡΧΑΙΑ
Διδαγμένο κείμενο
Ἀριστοτέλους Ἠθικά Νικομάχεια Β 6, 12-16
Ἡ δ’ ἀρετὴ περὶ πάθη καὶ πράξεις ἐστίν, ἐν οἷς ἡ μὲν ὑπερβολὴ ἁμαρτάνεται καὶ ψέγεται καὶ ἡ ἔλλειψις, τὸ δὲ μέσον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται· ταῦτα δ’ ἄμφω τῆς ἀρετῆς। Μεσότης τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου.
Ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν πολλαχῶς ἔστιν (τὸ γὰρ κακὸν τοῦ ἀπείρου, ὡς οἱ Πυθαγόρειοι εἴκαζον, τὸ δ’ ἀγαθὸν τοῦ πεπερασμένου), τὸ δὲ κατορθοῦν μοναχῶς (διὸ καὶ τὸ μὲν ῥᾴδιον τὸ δὲ χαλεπὸν, ῥᾴδιον μὲν τὸ ἀποτυχεῖν τοῦ σκοποῦ, χαλεπὸν δὲ τὸ ἐπιτυχεῖν)· καὶ διὰ ταῦτ’ οὖν τῆς μὲν κακίας ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις, τῆς δ’ ἀρετῆς ἡ μεσότης· ἐσθλοὶ μὲν γὰρ ἁπλῶς, παντοδαπῶς δὲ κακοί.Ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμένῃ λόγῳ καὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν.
Μεσότης δὲ δύο κακιῶν, τῆς μὲν καθ’ ὑπερβολὴν τῆς δὲ κατ’ ἔλλειψιν· καὶ ἔτι τῷ τὰς μὲν ἐλλείπειν τὰς δ’ ὑπερβάλλειν τοῦ δέοντος ἔν τε τοῖς πάθεσι καὶ ἐν ταῖς πράξεσι, τὴν δ’ ἀρετὴν
τὸ μέσον καὶ εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι
.
Α1। Από το κείμενο που σας δίνεται να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ἡ δ’ ἀρετὴ ... παντοδαπῶς δὲ κακοὶ.»
Μονάδες 10
Β1. Να εξηγήσετε πώς ο Αριστοτέλης αξιοποιώντας την άποψη των Πυθαγορείων και τον άγνωστης προέλευσης στίχο, που βρίσκονται στο κείμενο που σας δίνεται, καταλήγει στο συμπέρασμα «καὶ διὰ ταῦτ’ οὖν τῆς μὲν κακίας ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις, τῆς δ’ ἀρετῆς ἡ
μεσότης·».
Μονάδες 15
Β2 Να προσδιορίσετε και να σχολιάσετε νοηματικά τα χαρακτηριστικά της αρετής, όπως προκύπτουν από το απόσπασμα του κειμένου «Ἔστιν ἄρα ... ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν».
Μονάδες 15
Β3 Ποιες απόψεις εξέφρασε ο Αριστοτέλης για την πόλη της Αθήνας και τους Αθηναίους, σύμφωνα με την παράδοση, λίγο πριν εγκαταλείψει την Αθήνα;
Μονάδες 10
Β4Να βρείτε στο κείμενο που σας δίνεται μία ομόρριζη λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: σχέση, ανόρθωση, καθαίρεση, απάθεια, υπόλοιπο, διαβλητός,
εικαστικός, ουσία, πρακτική, ραστώνη.
Μονάδες 10
Αδίδακτο κείμενο
Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα Βιβλίο Δ, κεφ. VIII, § 8-9
Εἰ δὲ βιώσομαι πλείω χρόνον, ἴσως ἀναγκαῖον ἔσται τὰ τοῦ γήρως ἐπιτελεῖσθαι καὶ ὁρᾶν τε καὶ ἀκούειν ἧττον καὶ διανοεῖσθαι χεῖρον καὶ δυσμαθέστερον ἀποβαίνειν καὶ ἐπιλησμονέστερον, καὶ ὧν πρότερον βελτίων ἦν, τούτων χείρω γίγνεσθαι· ἀλλὰ μὴν ταῦτά γε μὴ αἰσθανομένῳ μὲν
ἀβίωτος ἂν εἴη ὁ βίος, αἰσθανόμενον δὲ πῶς οὐκ ἀνάγκη χεῖρόν τε καὶ ἀηδέστερον ζῆν; Ἀλλὰ μὴν εἴ γε ἀδίκως ἀποθανοῦμαι, τοῖς μὲν ἀδίκως ἐμὲ ἀποκτείνασιν αἰσχρὸν ἂν εἴη τοῦτο· εἰ γὰρ τὸ ἀδικεῖν αἰσχρόν ἐστι, πῶς οὐκ αἰσχρὸν καὶ τὸ ἀδίκως ὁτιοῦν ποιεῖν;
-----------
τὰ τοῦ γήρως ἐπιτελοῦμαι = υφίσταμαι τα βάρη του γήρατος
Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του
κειμένου.
Μονάδες 20
Γ2 Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
πλείω : τη δοτική του πληθυντικού του αρσενικού γένους στον θετικό βαθμό.
γήρως : τη δοτική του ενικού.
δυσμαθέστερον : την αιτιατική του ενικού του θηλυκούγένους στον θετικό βαθμό
ταῦτα : την αιτιατική του πληθυντικού στο αρσενικό γένος.
ἐμὲ : τη γενική πληθυντικού δευτέρου προσώπου.
ὁρᾶν: : το τρίτο ενικό πρόσωπο παρατατικού στην ίδια φωνή.
ἀποβαίνειν : το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου δευτέρου στην ίδια φωνή.
γίγνεσθαι : το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου δευτέρου.
αἰσθανόμενον : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή.
ἀδικεῖν : το απαρέμφατο αορίστου στην ίδια φωνή.
Μονάδες 10
Γ3α Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων:
ἐπιτελεῖσθαι, πρότερον, τούτων, ἀβίωτος, ἐμὲ, ὁτιοῦν
(Μονάδες 6)
«ἀλλὰ μὴν ταῦτά γε μὴ αἰσθανομένῳ μὲν ἀβίωτος ἂν εἴη ὁ βίος»: να αναγνωρίσετε τον λανθάνοντα υποθετικό λόγο και να τον αναλύσετε.
(Μονάδες 4)
Μονάδες 10
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ
ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
Α1 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Ι και δίπλα σε κάθε αριθμό ένα από τα γράμματα της Στήλης ΙΙ, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. Στη Στήλη Ι περισσεύουν τρία ονόματα.
Μονάδες 10
Α2 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:
α. Εθνικόν Κομιτάτον
β. Ομάδα των Ιαπώνων
γ. Φροντιστήριο της Τραπεζούντας
Μονάδες 15
Β1
Ποιοι συνασπίστηκαν γύρω από τον Βενιζέλο στην αντιπαράθεσή του με τον πρίγκιπα Γεώργιο (μονάδες 5) και ποια ήταν η αντίδρασή τους στην προκήρυξη των εκλογών στο τέλος του 1904; (μονάδες 5)
Μονάδες 10
Β2 Ποιες συνταγματικές τροποποιήσεις ψήφισε η Ελληνική Βουλή το 1911 (μονάδες 8) και ποιους νόμους η κυβέρνηση Βενιζέλου στο ίδιο χρονικό διάστημα; (μονάδες 7)
Μονάδες 15
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Γ1 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να αναφερθείτε στην αποζημίωση των Ελλήνων ανταλλάξιμων για τις περιουσίες που εγκατέλειψαν και στις διαδικασίες προσδιορισμού αυτής.
Μονάδες 25
Η αποζημίωση των ανταλλάξιμων
Τα περιουσιακά στοιχεία που εθεωρείτο ότι επιδέχονταν αποζημίωση ήταν: α) τα ακίνητα κάθε είδους, αστικά και αγροτικά, β) τα κινητά αγαθά που δεν πουλήθηκαν επί τόπου ούτε μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα και γ) οι καλλιεργημένοι αγροί μαζί με τα προϊόντα τους, συμπεριλαμβανομένων και των εσόδων τα οποία έχασε ο ανταλλάξιμος. Ένας σημαντικός αριθμός προσφύγων βρέθηκαν εκπρόθεσμοι, είτε γιατί ήλθαν στην Ελλάδα μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής (αιχμάλωτοι, πρόσφυγες από τη Ρωσία, Κωνσταντινουπολίτες) είτε γιατί δεν μπορούσαν να υποβάλουν δήλωση λόγω ασθένειας, φυλάκισης ή ανηλικιότητας (περίπτωση ορφανών). Η προκαταβολή θα δινόταν σε εκείνους που δεν είχαν μέχρι τότε αποκατασταθεί, με τη διευκρίνιση ότι η απλή υποτυπώδης στέγαση στους οικισμούς της ΕΑΠ (Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων) ή του ελληνικού κράτους δεν θα εθεωρείτο ως αποκατάσταση.
Προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία της αποζημίωσης, χωρίς να επιβαρυνθεί πολύ ο κρατικός προϋπολογισμός, αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιών με την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. [...] Το 20% της προσωρινής αποζημίωσης δόθηκε σε μετρητά και το υπόλοιπο σε ομολογίες. Παρά την πρόσκαιρη ανακούφιση, η προσωρινή αυτή λύση δεν έκλεισε το ζήτημα. Οι προσφυγικές οργανώσεις αξίωναν την πλήρη αποζημίωση όπως εξάλλου προέβλεπε η σύμβαση της Λωζάνης, με αποτέλεσμα το θέμα να λάβει διαστάσεις και να γίνει αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης.
Για την οριστική εκτίμηση των εγκαταλειφθεισών περιουσιών συστάθηκαν 1.114 Πρωτοβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης, μία ή περισσότερες για καθεμία από τις 934 χριστιανικές κοινότητες της Τουρκίας. Τα ποικίλα προβλήματα που ανέκυψαν επέβαλαν αρχικά τη δημιουργία 52 Δευτεροβάθμιων Επιτροπών, 31 στην Αθήνα και 21 στην επαρχία, και στη συνέχεια, το Μάιο του 1927, 20 Δευτεροβάθμιων Επιτροπών (Εφετεία της Ανταλλαγής), 8 στην Αθήνα και 12 στην επαρχία.
Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, 7ος Τόμος: Ο Μεσοπόλεμος (1922-1940), Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σσ. 84-85.
Δ1 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να αναφερθείτε στους σκοπούς (μονάδες 5), την οργάνωση (μονάδες 5) και το έργο (μονάδες 15) της Τράπεζας της Ελλάδος μέχρι τις αρχές του 1932.
Μονάδες 25
Το καταστατικό της Τράπεζας της Ελλάδος κατοχύρωνε την ανεξαρτησία της από την πολιτική εξουσία με διατάξεις που ήταν από τις πιο προωθημένες της εποχής.[...]
Η κύρια αποστολή που ανατέθηκε στη νέα τράπεζα ήταν να εγγυάται τη μετατρεψιμότητα του νομίσματος. Για να την εκπληρώσει η τράπεζα διέθετε το αποκλειστικό προνόμιο έκδοσης τραπεζογραμματίων και δικαιούνταν, σύμφωνα με το καταστατικό της, να ελέγχει τη νομισματική κυκλοφορία και την πίστη. Το καταστατικό προέβλεπε ότι το εκδοτικό προνόμιο μπορούσε να ανακληθεί ανά πάσα στιγμή, αν η τράπεζα αποτύγχανε να εξασφαλίσει τη σταθερότητα της αξίας των τραπεζογραμματίων της σε χρυσό. [...]
[...] Το καταστατικό όριζε το ελάχιστο του καλύμματος των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων στο 40%. Το κάλυμμα περιλάμβανε χρυσό και ξένο συνάλλαγμα ελεύθερα μετατρέψιμο σε χρυσό. [...]
Η διοίκηση της τράπεζας ανετίθετο στο διοικητικό συμβούλιο. Αυτό αποτελείτο από τον διοικητή, τον υποδιοικητή και εννέα μέλη. Τουλάχιστον τρία από τα μέλη του εκπροσωπούσαν τον εμπορικό και βιομηχανικό κόσμο και άλλα τρία τον αγροτικό κόσμο της χώρας. […]
Η κυβέρνηση διατηρούσε επίσης το δικαίωμα να διορίζει έναν επίτροπο στην τράπεζα. Πρώτοι διοικητής και υποδιοικητής διορίσθηκαν οι Αλέξανδρος Διομήδης και Εμμανουήλ Τσουδερός αντιστοίχως, οι οποίοι κατείχαν ως τότε αυτές τις θέσεις στην Εθνική Τράπεζα. […]
Το Πρωτόκολλο της Γενεύης ρητώς προόριζε τη νέα τράπεζα να λειτουργήσει ως τραπεζίτης της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση ανέλαβε την υποχρέωση να συγκεντρώσει στην Τράπεζα της Ελλάδος όλες τις εισπράξεις και τις πληρωμές του κράτους και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου.
Χρ. Χατζηϊωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Τόμος Β΄, Μέρος 1ο: Ο Μεσοπόλεμος, 1922-1940, Αθήνα: Βιβλιόραμα, 2002, σσ. 262-263.
ΝΕΟΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Γιώργου Ιωάννου
Στο. Κεμάλ τό Σπίτι
Δέν ξαναφάνηκε . μαυροφορεμένη .κείνη γυναίκα, πού .ρχόταν στό κατώφλι μας κάθε χρονιά, τήν .ποχή πού γίνονται τά μο.ρα, ζητώντας μέ ε.γένεια νά τ.ς δώσουμε λίγο νερό .π’ τό πηγάδι τ.ς α.λ.ς. .μοιαζε πολύ κουρασμένη, διατηρο.σε .μως πάνω της .χνη μι.ς μεγάλης .ρχοντικ.ς .μορφι.ς. Καί μόνο . τρόπος πού .πιανε τό ποτήρι, .φτανε γιά νά σχηματίσει κανείς τήν .ντύπωση πώς . γυναίκα α.τή στά σίγουρα .ταν μιά .ρχόντισσα. Δίνοντάς μας πίσω τό ποτήρι, ποτέ δέν παρέλειπε νά μ.ς πε. στά τούρκικα τήν καθιερωμένη ε.χή, πού μπορε. νά μήν καταλαβαίναμε .κριβώς τά λόγια της, πιάναμε .μως καλά τό νόημά της: «. Θεός νά σ.ς .νταποδώσει τό μεγάλο καλό». Ποιό μεγάλο καλό; .δέα δέν ε.χαμε.
Καθόταν .συχα γιά .ρα πολλή στό κατώφλι τ.ς α.λ.ς, κι .ντί νά κοιτάζει κατά τό δρόμο . τουλάχιστο κατά τό πλαϊνό σπίτι το. Κεμάλ1, α.τή στραμμένη .ριχνε κλεφτές ματιές πρός τό δικό μας σπίτι, παραμιλώντας σιγανά. Πότε πότε .κλεινε τά μάτια καί τό πρόσωπό της γινόταν μακρινό, καθώς συλλάβιζε .νόματα παράξενα. .με.ς, πάντως, δέν παραλείπαμε νά τ.ς δίνουμε μο.ρα .π’ τήν ντουτιά2, .πως .λλωστε δίναμε σ’ .λη τή γειτονιά καί σ’ .ποιον περαστικό
----------
1. τό πλαϊνό σπίτι το. Κεμάλ· πρόκειται για το σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη, όπου σήμερα στεγάζεται το τουρκικό προξενείο.
2. ντουτιά· η συκομουριά ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 7 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ
μ.ς ζητο.σε. . ξένη τά .τρωγε σιγανά, .λλά μέ ζωηρή ε.χαρίστηση. Δέ μ.ς φαινόταν παράξενο πού τ.ς .ρεζαν τά μο.ρα μας τόσο πολύ. Τό δέντρο μας δέν .ταν .πό τίς συνηθισμένες μουριές, .π’ α.τές πού κάνουν .κε.να τά .νοστα νερουλιάρικα μο.ρα. Τό δικό μας .καμνε κάτι μεγάλα, ξινά σά βύσσινα, καί πολύ κόκκινα στό χρώμα. .ταν δέντρο παλιό καί τεράστιο, τά κλαδιά του ξεπερνο.σαν τό δίπατο σπίτι μας. Μοναχά .να κακό ε.χε· τά φύλλα του .ταν σκληρά καί ο. μεταξοσκώληκές μου δέν μπορούσαν νά τά φ.νε. .ταν, πάντως, δέντρο φημισμένο σ’ .λο τό .σλαχανέ3 κι .κόμα πιό πέρα.
Τήν πρώτη φορά πού ε.χε καθίσει . .γνωστη γυναίκα στό κατώφλι μας, δέ σκεφτήκαμε νά τ.ς προσφέρουμε μο.ρα, .μως σέ λίγο μ.ς ζήτησε . .δια λέγοντας πώς .θελε νά φυτέψει τό σπόρο τους στόν μπαχτσέ4 της. .φαγε μερικά καί τά .πόλοιπα τά .βαλε σ’ .να χαρτί καί .φυγε καταχαρούμενη.
Τή δεύτερη φορά θά .ταν κατά τό τριάντα .χτώ, δυό χρόνια, πάντως, μετά τήν πρώτη, δέν .βαλε μο.ρα στό χαρτί. Κάθισε καί τά .φαγε .να .να στό κατώφλι. Φαίνεται πώς . σπόρος .π’ τά προηγούμενα ε.χε .ποδώσει, .λλά γιά νά δώσει καί μο.ρα .πρεπε, βέβαια, νά περάσουν χρόνια. Τό δέντρο α.τό, .πως .λα τά δέντρα πού μεγαλώνουν σιγά, ζε. πολλά χρόνια καί .ργε. νά καρπίσει.
. γυναίκα ξαναφάνηκε καί τόν .πόμενο χρόνο, λίγο πρίν .π’ τόν πόλεμο. .μως τή φορά α.τή τ.ς προσφέραμε νερό .π’ τή βρύση. .ρνήθηκε νά πιε. τό νερό. Μόλις τό .φερε στό στόμα, μ.ς κοίταξε στά μάτια καί μ.ς .δωσε πίσω τό γεμάτο ποτήρι. .πειδή τήν ε.δαμε πολύ ταραγμένη, θελήσαμε νά τ.ς .ξηγήσουμε. . σιχαμένος σπιτονοικοκύρης μας ε.χε διοχετεύσει τό βόθρο το. σπιτιο. στό βαθύ πηγάδι. «Τώρα πού σ.ς .φερα τό νερό στίς κουζίνες σας, δέ σ.ς χρειάζεται τό πηγάδι», μ.ς ε.χε πε.. . γυναίκα βούρκωσε, δέ μ.ς .δωσε .μως καμιά .ξήγηση γιά τήν τόση λύπη της. Γιά
----------
3. .σλαχανέ· περιοχή της Θεσσαλονίκης (τουρκ. σωφρονιστήριο)
4. μπαχτσέ· περιβολάκι ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 7 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ
νά τήν παρηγορήσουμε τ.ς δώσαμε περισσότερα μο.ρα κι . γιαγιά μου τ.ς ε.πε κάτι πού τήν .κανε νά τιναχτε.: «Θά σο.
τά .βαζα σ’ .να κουτί, .λλά δέ βαστ.νε γιά μακριά». Καί πράγματι ε.χαμε .ρχίσει κάτι νά .ποπτευόμαστε. Τήν .λλη φορά ε.δαμε, πώς μόλις .φυγε .πό μ.ς, π.γε δίπλα στο. Κεμάλ τό σπίτι, .που τήν περίμενε μιά .μάδα .πό τούρκους προσκυνητές, πού κοντοστέκονταν στό πεζοδρόμιο. .με.ς .ς τότε θαρρούσαμε πώς ε.ναι καμιά τουρκομερίτισσα δικιά μας, .π’ τίς πάμπολλες .κε.νες, πού δέν .ξεραν λέξη .λληνικά, μιά καί . .νταλλαγή τ.ν πληθυσμ.ν ε.χε γίνει με βάση τή θρησκεία καί .χι τή γλώσσα. . .ποκάλυψη α.τή στήν .ρχή μ.ς τάραξε. Δέ μ.ς .φτανε πού είχαμε δίπλα μας το. Κεμάλ τό σπίτι, σά μιά διαρκ. .πενθύμιση τ.ς καταστροφ.ς, θά ε.χαμε τώρα καί τούς τούρκους νά μπερδουκλώνονται πάλι στά πόδια μας; Καί τί .κριβ.ς .θελε .πό μ.ς α.τή . γυναίκα; Πάνω σ’ α.τό δέν .παντήσαμε, κοιταχτήκαμε .μως βαθιά .ποψιασμένοι. Καί τά .πόμενα λόγια μας .δειχναν πώς . καρδιά μας ζεστάθηκε κάπως .πό συμπάθεια κι .λπίδα. Ε.χαμε κι .με.ς .φήσει σπίτια κι .μπελοχώραφα .κε. κάτω.
. τουρκάλα ξαναφάνηκε λίγο μετά τόν πόλεμο. .με.ς καθόμασταν πιά σέ .λλο σπίτι, λίγο παραπάνω, .μως τήν ε.δαμε μιά μέρα νά κάθεται κατατσακισμένη στό κατώφλι το. παλιο. σπιτιο. μας. . πρ.τος πού τήν ε.δε, .ρθε μέσα καί φώναξε: «. τουρκάλα!» Βγήκαμε στά παράθυρα καί τήν κοιτάζαμε μέ συγκίνηση. Παραλίγο νά τήν καλέσουμε .πάνω στό σπίτι .τόσο μ.ς ε.χε μαλακώσει τήν καρδιά . .πίμονη νοσταλγία της. .μως α.τή κοίταζε .κίνητη τήν κατάγυμνη α.λή καί τό .ρημο σπίτι. Μιά .ταλιάνικη μπόμπα6 ε.χε σαρώσει τήν ντουτιά κι ε.χε ρημάξει τό καλοκαμωμένο ξυλόδετο σπίτι, χωρίς νά καταφέρει νά τό γκρεμίσει.
Δέν τήν ξανάδαμε .πό τότε. .ρθε – δέν .ρθε, .γνωστο. .λλωστε καί νά ’ρχότανε δέ θά ’βρισκε πιά τό κατώφλι μέ τό .φράτο μάρμαρο γιά νά ξαποστάσει. Τό σπίτι ε.χε .πό ----------
6. Μιά .ταλιάνικη μπόμπα· αναφέρεται στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο (1940-1941)
ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 7 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ
καιρό παραδοθε. σέ μιά συμμορία .ργολάβων καί στή θέση του .ψώθηκε μιά πολυκατοικία .π’ τίς πιό φρικαλέες. Τώρα .τοιμάζονται νά τήν γκρεμίσουν ο. γελο.οι. Ποιός ξέρει τί μεγαλεπήβολο σχέδιο συνέλαβε πάλι τό πονηρό μυαλό τους.
.ν γίνει α.τό, θά παραφυλάγω νύχτα μέρα, .δίως .ταν τό σκάψιμο θά .χει φτάσει στά θεμέλια, κι .σως μπορέσω νά .μποδίσω . τουλάχιστο νά καθυστερήσω τό χτίσιμο το. νέου .ξαμβλώματος7. Τήν προηγούμενη φορά ε.χε βρεθε. .κε. στά βάθη .να θαυμάσιο ψηφιδωτό, πού .ρχιζε .π’ τό ο.κόπεδο το. δικο. μας σπιτιο. καί συνεχιζόταν πρός τό σπίτι το. Κεμάλ. Τό ψηφιδωτό α.τό ο. δασκαλεμένοι .ργάτες τό σκεπάσανε γρήγορα γρήγορα γιά νά μήν τούς σταματήσουν ο. .ρμόδιοι. Πάντως, τίς .ρες πού τό .βλεπε τό φ.ς το. .λιου, γίνονταν διάφορα σχόλια .π’ τήν .κθαμβη γειτονιά. .λοι μιλούσανε γιά τήν .μορφιά καί τήν παλιά δόξα, μά .νάμεσα στά δυνατά λόγια καί τίς φωνές, .κουσα μιά γριά νά σιγολέει: «Στό σπίτι α.τό καθόταν .νας μπέης, πού ε.χε μιά κόρη σάν τά κρύα τά νερά. Κυλιόταν κάτω, .ταν φεύγανε, φιλο.σε τό κατώφλι. Τέτοιο σπαραγμό δέν ματαε.δα».
----------
7. .ξάμβλωμα· έκτρωμα, κάθε τι το τερατώδες ή κακότεχνο
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α1. Ο Γ. Ιωάννου αντλεί τα θέματά του κυρίως από τα παιδικά του χρόνια, τον κόσμο της προσφυγιάς, τον πόλεμο, τη Θεσσαλονίκη, τον τρόπο ζωής των απλών ανθρώπων. Για καθεμιά από τις παραπάνω περιπτώσεις να γράψετε ένα αντίστοιχο παράδειγμα μέσα από το κείμενο.
Μονάδες 15
Β1.α) Ο Αναστάσης Βιστωνίτης παρατηρεί ότι στα πεζογραφήματα του Γ. Ιωάννου «ο αφηγητής είναι η κυρίαρχη ατομική συνείδηση». Να αναφέρετε δύο στοιχεία που μπορούν να στηρίξουν την άποψη αυτή, καθώς και ένα παράδειγμα μέσα από το κείμενο, για καθένα από αυτά. (Μονάδες 8)
ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 7 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ
β) Να επισημάνετε στο κείμενο τα τρία βασικά χρονικά επίπεδα πάνω στα οποία οργανώνεται η αφήγηση και να τα σχολιάσετε συνοπτικά με αναφορές στο κείμενο. (Μονάδες 12)
Μονάδες 20
Β2.α) Να ερμηνεύσετε το νόημα των μεταφορών: κλεφτές ματιές (§ 2η), κάθεται κατατσακισμένη στο κατώφλι (§ 6η), είχε μαλακώσει την καρδιά (§ 6η), κατάγυμνη αυλή (§ 6η), αφράτο μάρμαρο (§ 7η). (Μονάδες 10)
β) Στην 7η παράγραφο: «Δεν την ξανάδαμε από τότε ... μυαλό τους», να εντοπίσετε την ειρωνεία του αφηγητή και να σχολιάσετε σύντομα τη σκοπιμότητά της. (Μονάδες 10)
Μονάδες 20
Γ1.α) Σε κάθε επίσκεψή της στο σπίτι η γυναίκα παραμένει στο κατώφλι της αυλής. Να εξηγήσετε σε μία παράγραφο τους λόγους της παραμονής της στο συγκεκριμένο χώρο. (Μονάδες 12)
β) « .νάμεσα στά δυνατά λόγια καί τίς φωνές, .κουσα μιά γριά νά σιγολέει: “Στό σπίτι α.τό καθόταν .νας μπέης, πού ε.χε μιά κόρη σάν τά κρύα τά νερά. Κυλιόταν κάτω, .ταν φεύγανε, φιλο.σε τό κατώφλι. Τέτοιο σπαραγμό δέν ματαε.δα”»: Να σχολιάσετε σε μία παράγραφο το περιεχόμενο του ανωτέρω αποσπάσματος. (Μονάδες 13)
Μονάδες 25
Δ1. Να συγκρίνετε, ως προς το περιεχόμενο, το πεζογράφημα του Γ. Ιωάννου «Στο. Κεμάλ τό Σπίτι» με το απόσπασμα που ακολουθεί από την «.πογραφή ζημι.ν» του ίδιου συγγραφέα.
Μονάδες 20
Δίπλα στό «.κρόπολις» καί μέχρι τήν .δό Πλάτωνος .ταν στή σειρά σπίτια μικρά καί παμπάλαια, .που μέχρι καί τήν Κατοχή κατοικούσανε ο.κογένειες .βραίων. Α.τά, μέ τό ξενοδοχε.ο μαζί, σχημάτιζαν τή βορινή πλευρά τ.ς πλατείας, πού σήμερα .νομάζεται «Μακεδονομάχων». Τά Σάββατα ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 7 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΧΗ 6ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ
γριές .βραίισες, μέ τίς πατροπαράδοτες .τλαζένιες1 φορεσιές τ.ς Καστίλλιας, στεκόντουσαν στίς .ξώπορτες μέ σταυρωμένα τά χέρια, γιά νάπεράσει .συχα καί .ναμάρτητα . .για .ργία2. Τά σπίτια α.τά, .ν δέν ε.χαν προλάβει νά τά κατεδαφίσουν ο. .ργολάβοι, θά τά κατεδάφιζαν τώρα .πωσδήποτε ο. στρατιωτικές μπουλντόζες, σέ συνεργασία, βέβαια, μέ τούς πολιτικούς μηχανικούς καί τούς .λλους σπουδαίους, πού δέν ξέρω τί νά π., .λλά σάν πολύ ε.κολα, προκειμένου γιά παλαιά σπίτια, σημειώνουν τήν .νδειξη «κατεδαφιστέον». Θαρρε.ς καί τό θεωρο.ν .λοι τους ε.καιρία νά .ξωραΐσουν τήν πόλη κατά τά γο.στα τους καί τά πρότυπά τους, .παλλάσσοντάς την .πό τίς .νοχλητικές α.τές παλιατσαρίες3, πού πλαισιώνουν, καί πολύ ταιριαχτά μάλιστα, τά βυζαντινά μνημε.α καί τούς χώρους τ.ς παλαι.ς ζω.ς. .τσι σαρώθηκε σιγά σιγά, .πό χρόνια, .λη . παλιά γειτονιά . γύρω .πό τή Ροτόντα, δηλαδή . παλιά .λληνική συνοικία τ.ς Καμάρας, α.τή πού .δινε τόν τόνο καί τά .πιχειρήματα, καί .φέθηκε . τόπος .λεύθερος γιά νά φωτογραφίζουν ο. τουρίστες μέ .νεση τή Ροτόντα.
(Γιώργου Ιωάννου, «.πογραφή ζημι.ν», από τη συλλογή Το δικό μας αίμα, 1980)
----------
1. ατλαζένιες: γυαλιστερές
2. άγια αργία: εννοεί την ημέρα του Σαββάτου, ημέρα αργίας για τους Εβραίους
3. παλιατσαρίες: σύνολα παλαιών, φθαρμένων ή και άχρηστων αντικειμένων
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου