ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1η Ενότητα “Πατρική δικαιοσύνη” Ἀνὴρ γένει Μάρδος παῖδας εἶχεν ἑπτά. Ένας άντρας, Μάρδος στην καταγωγή είχε επτά παιδιά. Τούτων ὁ νεώτατος κακὰ πολλὰ τοὺς ἄλλους εἰργάζετο. Από αυτούς ο πιο νέος προκαλούσε πολλά κακά στους άλλους. Καὶ τὰ μὲν πρῶτα ἐπειρᾶτο αὐτὸν ὁ πατὴρ ῥυθμίζειν λόγῳ· Και αρχικά ο πατέρας του προσπαθούσε να τον συνετίσει με τα λόγια· ἐπεὶ δὲ οὒκ ἐπείθετο, πρὸς τοὺς δικαστὰς ἤγαγε επειδή όμως δεν πειθόταν, τον οδήγησε μπροστά στους δικαστές καὶ ὅσα αὐτῷ ἐτετόλμητο ἀκριβῶς κατηγόρησε, και τον κατηγόρησε για όσα αυτός είχε αποτολμήσει, καὶ ᾔτει παρὰ τῶν δικαστῶν ἀποκτεῖναι τὸν νεανίσκον. και ζητούσε από τους δικαστές να εκτελέσουν το νέο. Οἱ δὲ ἐξεπλάγησαν καὶ ἀμφοτέρους ἐπὶ τὸν βασιλέα Ἀρταξέρξην ἤγαγον. Αυτοί έμειναν έκπληκτοι και οδήγησαν και τους δυο στο βασιλιά Αρταξέρξη. Τὰ αὐτὰ δὲ λέγοντος τοῦ Μάρδου, βασιλεὺς ἔφη: Κι ενώ ο Μάρδος έλεγε τα ίδια, ο βασιλιάς είπε: «Εἶτα τολμήσεις τὸν υἱὸν ἀποθνῄσκοντα ὑπομεῖναι;» «Αλήθεια, θα έχεις το θάρρος να αντέξεις να πεθαίνει ο γιος σου;» Ὁ δὲ ἔφη «πάντων μάλιστα· Κι αυτός είπε «βεβαιότατα· ἐπεὶ καὶ ὅταν τῶν φυομένων θριδακινῶν τάς ἐκφύσεις τὰς πικρὰς ἀφαιρῶ, γιατί και όταν αφαιρώ τις πικρές παραφυάδες που φυτρώνουν στα μαρούλια, οὐδὲν ἡ μήτηρ αὐτῶν λυπεῖται, η μητέρα τους καθόλου δε λυπάται, ἀλλὰ θάλλει μᾶλλον καὶ γλυκίων γίνεται». αλλά ανθίζει περισσότερο και γίνεται γλυκύτερη.» Ταῦτα ἀκούσας Ἀρταξέρξης ἐπῄνεσε μὲν τὸν ἄνδρα Αφού άκουσε αυτά ο Αρταξέρξης, επαίνεσε τον άντρα καὶ τῶν βασιλικῶν δικαστῶν ἐποίησεν ἕνα, και τον έκανε ένα από τους βασιλικούς δικαστές, εἰπὼν ὅτι ὁ περὶ τῶν ἰδίων παίδων οὕτω δικαίως ἀποφαινόμενος λέγοντας ότι αυτός που διατυπώνει τόσο δίκαιες κρίσεις για τα παιδιά του πάντως καὶ ἐν τοῖς ἀλλοτρίοις οπωσδήποτε και στις ξένες υποθέσεις ἀκριβής ἔσται δικαστὴς καὶ ἀδέκαστος, θα είναι δίκαιος δικαστής και αδέκαστος, ἀφῆκε δὲ καὶ τὸν νεανίαν τῆς τιμωρίας, και απάλλαξε από την τιμωρία το νέο, ἀπειλῶν αὐτῷ θανάτου, απειλώντας τον με θάνατο, ἐὰν ἀδικῶν φωραθῇ ἕτερα. εάν αποδειχθεί ότι διαπράττει άλλες αδικίες. Αἰλιανός, Ποικίλη Ἱστορία 1.34 (διασκευή) 2η Ενότητα “Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή” Ἂλλ’ ἐπεὶ τῶν πολεμίων ὁ στόλος Αλλά όταν ο στόλος των εχθρών προσφερόμενος τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ Φαληρικὸν πλησιάζοντας στην Αττική από την πλευρά του Φαλήρου τοὺς πὲριξ ἀπέκρυψεν αἰγιαλούς, απέκρυψε τις γύρω παραλίες πάλιν ἐπάπταινον οἱ Πελοποννήσιοι πρὸς τὸν Ἰσθμόν. οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι πάλι σκέφτονταν να αποπλεύσουν για τον Ισθμό. Ἔνθα δὴ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετο Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση, ο Θεμιστοκλής σκεφτόταν καὶ συνετίθει τὴν περὶ τὸν Σίκινον πραγματείαν. και κατάστρωνε τέχνασμα με το Σίκινο. Ἦν δὲ τῷ μὲν γένει Πέρσης ὁ Σίκινος, Ο Σίκινος ήταν Πέρσης στην καταγωγή, αἰχμάλωτος, εὔνους δὲ τῷ Θεμιστοκλεῖ αιχμάλωτος και φιλικός στον Θεμιστοκλή καὶ τῶν τέκων αὐτοῦ παιδαγωγός. και παιδαγωγός των παιδιών του. Τοῦτον ἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξερξην κρύφα, Αυτόν τον στέλνει κρυφά προς τον Ξέρξη, κελεύσας λέγειν ὅτι Θεμιστοκλῆς αφού τον διέταξε να πει ότι ο Θεμιστοκλής, ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς αἱρούμενος τὰ βασιλέως ο στρατηγός των Αθηναίων, παίρνοντας το μέρος του (Πέρση) βασιλιά ἐξαγγέλλει πρῶτος αὐτῷ στέλνει πρώτος σ’ αυτόν την πληροφορία τοὺς Ἕλληνας ἀποδιδράσκοντας, ότι οι Έλληνες προσπαθούν να δραπετεύσουν καὶ διακελεύεται ἐπιθέσθαι καὶ διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴν δύναμιν και συμβουλεύει να τους επιτεθεί και να εξοντώσει τη ναυτική τους δύναμη ἐν ᾧ ταράττονται τῶν πεζῶν χωρὶς ὄντες. ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό. Ταῦτα δ’ ὁ Ξέρξης δεξάμενος ὡς ἀπ’εὐνοίας λελεγμένα , ἥσθη Ο Ξέρξης, επειδή δέχτηκε αυτά πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση, ευχαριστήθηκε καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν και αμέσως έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων διακοσίαις ναυσὶν ἀναχθέντας ἤδη αφού αποπλεύσουν με διακόσια καράβια διαζῶσαι τάς νήσους, ὅπως ἐκφύγοι μηδεὶς τῶν πολεμίων. να περικυκλώσουν τα νησιά, για να μη ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς. Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλῆς 12.2-6 (διασκευή)

3η Ενότητα “ Το χρέος του ιστορικού” Ἐν μὲν οὖν τῷ λοιπῷ βίῳ Για τον υπόλοιπο, λοιπόν, βίο τὴν τοιαύτην ἐπιείκειαν ἴσως οὐκ ἂν τις ἐκβάλλοι· δε θα μπορούσε κάποιος να αποβάλει αυτού του είδους την εύνοια (προς γνωστούς και φίλους)· καὶ γὰρ φιλόφιλον εἶναι δεῖ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ φιλόπατριν γιατί, πράγματι, ο αγαθός άντρας πρέπει να αγαπάει τους φίλους του και την πατρίδα του καὶ συμμισεῖν τοῖς φίλοις τοὺς ἐχθροὺς και να μισεί τους ίδιους εχθρούς που μισούν και οι φίλοι του καὶ συναγαπᾶν τοὺς φίλους· και να αγαπά τους ίδιους φίλους (που αγαπούν και οι φίλοι του)· ὅταν δὲ τὸ τῆς ἱστορίας ἦθος ἀναλαμβάνῃ τις, όταν, όμως, κάποιος υιοθετεί το χαρακτήρα του ιστορικού ἐπιλαθέσθαι χρή πάντων τῶν τοιούτων πρέπει να τα ξεχάσει όλα αυτά καὶ πολλάκις μὲν εὐλογεῖν καὶ κοσμεῖν τοῖς μεγίστοις ἐπαίνοις τοὺς ἐχθρούς, και πολλές φορές πρέπει να επαινεί και να τιμά με τους μεγαλύτερους επαίνους τους εχθρούς, ὅταν αἱ πράξεις ἀπαιτῶσι τοῦτο, όταν οι πράξεις το απαιτούν, πολλάκις δ’ἐλέγχειν καὶ ψέγειν ἐπονειδίστως τοὺς ἀναγκαιοτάτους, και πολλές φορές θα χρειαστεί να κατακρίνει και να κατηγορεί κατά τρόπο που ντροπιάζει τους στενούς συγγενείς, ὅταν αἱ τῶν ἐπιτηδευμάτων ἁμαρτίαι τοῦθ’ ὑποδεικνύωσιν. όταν τα σφάλματα στις πράξεις τους αυτό υποδεικνύουν. Ὥσπερ γὰρ ζῴου τῶν ὄψεων ἀφαιρεθεισῶν Όπως ακριβώς όταν ένας ζωντανός οργανισμός χάσει τα μάτια του ἀχρειοῦται τὸ ὅλον, αχρηστεύεται ολόκληρος, οὕτως ἐξ ἱστορίας ἀναιρεθείσης τῆς ἀληθείας έτσι κι από την ιστορία αν αφαιρεθεί η αλήθεια τὸ καταλειπόμενον αὐτῆς ἀνωφελὲς γίνεται διήγημα. ό,τι απομένει από αυτήν γίνεται ανώφελο (ασήμαντο) διήγημα. Πολύβιος, Ἱστορίαι 1.14.4-7

4η Ενότητα “ Οι Σεληνίτες” Καλὸς δὲ παρὰ Σεληνίταις νομίζεται, Όμορφος κατά τη γνώμη των Σεληνιτών θεωρείται, ἢν πού τις φαλακρὸς ἦ. αυτός που είναι φαλακρός. Καὶ μὴν καὶ γένεια φύουσιν μικρὸν ὑπὲρ τὰ γόνατα. Και μάλιστα και γένια αφήνουν να φυτρώσουν λίγο πάνω από τα γόνατα. Καὶ ὄνυχας ἐν τοῖς ποσίν οὐκ ἔχουσιν, Και νύχια στα πόδια δεν έχουν, ἀλλὰ πάντες εἰσὶν μονοδάκτυλοι. αλλά όλοι είναι μονοδάκτυλοι. Καὶ ἐπειδὰν ἢ πονῶσιν ἢ γυμνάζωνται, Και όταν κοπιάζουν ή γυμνάζονται, γάλακτι πᾶν τὸ σῶμα ἱδροῦσιν, ιδρώνουν παράγοντας γάλα σ’ όλο τους το σώμα, ὥστε καὶ τυροὺς ἀπ’αὐτοῦ πήγνυνται. ώστε απ’ αυτό παρασκευάζουν τυρί. Τοὺς δὲ ὀφθαλμοὺς περιαιρετοὺς ἔχουσι Και τα μάτια έχουν πρόσθετα καὶ πολλοὶ τοὺς σφετέρους ἀπολέσαντες και πολλοί αν χάσουν τα δικά τους παρ’ ἄλλων χρησάμενοι ὁρῶσιν. βλέπουν χρησιμοποιώντας αυτά που παίρνουν από τους άλλους. Τινὲς δὲ καὶ πολλοὺς ἀποθέτους ἔχουσιν, οἱ πλούσιοι. Κάποιοι, οι πλούσιοι, έχουν πολλά αποθηκευμένα, για ώρα ανάγκης. Κάτοπτρον δὲ μέγιστον κεῖται ὑπὲρ φρέατος οὐ πάνυ βαθέος. Και υπάρχει ένας καθρέφτης που βρίσκεται πάνω από ένα πηγάδι. Ἂν μὲν οὖν εἰς τὸ φρέαρ καταβῇ τις, Κι αν κάποιος κατεβεί στο πηγάδι, ἀκούει πάντων τῶν ἐν τῇ γῇ λεγομένων, ακούει όλα όσα λέγονται στη γη, ἐὰν δὲ εἰς τὸ κάτοπτρον ἀποβλέψῃ, κι αν κοιτάξει προσεκτικά προς τον καθρέφτη, πάσας μὲν πόλεις, πάντα δὲ ἔθνη ὁρᾷ. βλέπει όλες τις πόλεις και όλα τα έθνη. Τότε καὶ τοὺς οἰκείους ἐγὼ ἐθεασάμην Τότε είδα κι εγώ τους συγγενείς μου καί πᾶσαν τὴν πατρίδα, και όλη την πατρίδα, εἰ δὲ κἀκεῖνοι ἐμὲ ἑώρων, αν όμως κι εκείνοι μ’ έβλεπαν, οὐκέτι ἔχω εἰπεῖν. δεν μπορώ καθόλου να το πω. Ὅστις δὲ ταῦτα μὴ πιστεύει οὕτως ἔχειν, Όποιος δεν πιστεύει ότι αυτά έτσι είναι ἂν ποτε καὶ αὐτὸς ἐκείσε ἀφίκηται, αν κάποτε κι αυτός φτάσει εκεί, εἲσεται ὡς ἀληθῆ λέγω. θα καταλάβει ότι λέω αλήθεια. Λουκιανός, Ἀληθὴς Ἱστορία 1.23-26 (διασκευὴ)

5η Ενότητα  “Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών” Ἀγαπητοί, μὴ γινώμεθα τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι. Αγαπητοί, ας μη γίνουμε αγριότεροι από τα ζώα. Ἐκείνοις πάντα κοινὰ καὶ οὐδὲν τοῦ ἄλλου πλέον ἔχει· Σ’εκείνα όλα είναι κοινά και κανένα δεν έχει περισσότερα από τα άλλα· σὺ δὲ ἄνθρωπος ὤν, θηρίου γίνῃ χαλεπώτερος, εσύ όμως αν και είσαι άνθρωπος, γίνεσαι πιο άσπλαχνος από τα θηρία, μυρίων πενήτων τροφὰς μιᾷ κατακλείων οἰκίᾳ. κλείνοντας ερμητικά σε ένα σπίτι όσα τρόφιμα θα αρκούσαν για να θρέψουν αμέτρητους φτωχούς. Καίτοι γε οὐχ ἡ φύσις ἡμῖν μόνη κοινή, Και βέβαια, δεν είναι μόνο η φύση μας κοινή, ἀλλὰ καὶ ἕτερα πλείονα· αλλά και άλλα περισσότερα· οὐρανὸς κοινὸς καὶ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ ἀστέρες κοινός είναι ο ουρανός και ο ήλιος και η σελήνη και τα αστέρια καὶ ἀὴρ καὶ θάλασσα καὶ γῆ καὶ ζωὴ καὶ τελευτὴ και ο αέρας και η θάλασσα και η γη και η ζωή και ο θάνατος καὶ γῆρας καὶ νόσος καὶ ὑγεία καὶ χρεία τροφῆς καὶ ἐνδυμάτων. και τα γηρατειά και οι αρρώστειες και η υγεία και η ανάγκη τροφής και ρούχων. Πῶς οὖν οὐκ ἄτοπον Πώς λοιπόν δεν είναι παράλογο τοὺς ἐν τοσούτοις κοινωνοῦντας ἀλλήλοις αυτοί που μοιράζονται τόσα πολλά μεταξύ τους ἐν τοῖς χρήμασιν οὕτως εἶναι πλεονέκτας, στα χρήματα να είναι τόσο πλεονέκτες, καὶ τὴν αὐτὴν μὴ διατηρεῖν ἰσονομίαν; και να μη διατηρούν την ίδια ισονομία; Ὁ γὰρ θάνατος τῆς μὲν ἀπολαύσεως ἀπάγει, Γιατί ο θάνατος απομακρύνει από την απόλαυση πρὸς δὲ τὰς εὐθύνας ἄγει. και οδηγεί στην τιμωρία. Ἵν’ οὖν μὴ τοῦτο γένηται, Για να μη γίνει κάτι τέτοιο, πολλῇ χρησώμεθα τῇ ἐλεημοσύνῃ. ας εφαρμόσουμε την ελεημοσύνη. Αὔτη γάρ ἐστιν ἡ βασίλισσα τῶν ἀρετῶν, Γιατί αυτή είναι η βασίλισσα των αρετών, ἥ καὶ ἑξαιρήσεται ἡμᾶς τῆς τιμωρίας. η οποία θα μας απαλλάξει από την τιμωρία. Τὰ περιττὰ δὴ ποιήσωμεν χρήσιμα, Ας κάνουμε τα περιττά χρήσιμα, τὸν πολὺν προέμενοι πλοῦτον, αφού παραμερίσουμε τον πολύ πλούτο, καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως, και την ημέρα της κρίσεως, κἄν μυρία ὧμεν πεπλημμεληκότες, ακόμη κι αν έχουμε διαπράξει πολλά παραπτώματα ὁ Θεὸς μεταδώσει συγγνώμης ἡμῖν. ο Θεός θα μας συγχωρήσει. Ἰωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τὸ ῥητὸν τοῦ Προφήτου Δαυΐδ, PG 55, 517518 (διασκευὴ)

6η Ενότητα  “Η ευθύνη για την παιδεία των νέων” ΣΩ: Ἀλλ’ ὅμως σύ μὲ φῄς, ὦ Μέλητε, ΣΩ: Αλλά εσύ όμως ισχυρίζεσαι, ω Μέλητε, τοιαῦτα ἐπιτηδεύοντα τοὺς νέους διαφθείρειν; ότι ασχολούμενος με τέτοια διαφθείρω τους νέους; Καίτοι ἐπιστάμεθα μὴν δήπου Ακόμη κι αν γνωρίζουμε βέβαια, τίνες εἰσὶ νέων διαφθοραί· ποιες είναι οι διαφθορές των νέων· σύ δὲ εἰπὲ εἴ τινα οἶσθα ὑπ’ ἐμοῦ γεγενημένον και συ πες αν ξέρεις ότι κάποιος έχει γίνει εξαιτίας μου ἢ ἐξ εὐσεβοῦς ἀνόσιον ἢ ἐκ σώφρονος ὑβριστήν. είτε από ευσεβής ανόσιος είτε από συνετός αλαζόνας. ΜΕΛ. Ἀλλὰ ναί, μὰ Δί’ ἐκείνους οἶδα ΜΕΛ: Και βέβαια, μα το Δία, ξέρω εκείνους οὓς σὺ πέπεικας σοὶ πείθεσθαι μᾶλλον ἢ τοῖς γονεῦσι. οι οποίοι υπακούν σε εσένα περισσότερο παρά στους γονείς τους. ΣΩ. Ὁμολογῶ, περί γε παιδείας· ΣΩ: Το ομολογώ, όσον αφορά τουλάχιστον την παιδεία· τοῦτο γὰρ ἴσασιν ἐμοὶ μεμεληκός. γιατί το γνωρίζουν ότι γι’ αυτό νοιάζομαι. Περὶ δὲ ὑγιείας τοῖς ἰατροῖς μᾶλλον οἱ ἄνθρωποι Οι άνθρωποι για την υγεία περισσότερο τους ιατρούς πείθονται ἢ τοῖς γονεῦσιν· υπακούν παρά τους γονείς· καὶ ἐν ταῖς ἐκκλησίαις γε πάντες δήπου οἱ Ἀθηναῖοι και στις συνελεύσεις του λαού, βέβαια όλοι οι Αθηναίοι τοῖς φρονιμώτατα λέγουσι πείθονται μᾶλλον ἢ τοῖς προσήκουσιν. υπακούν σε αυτούς που λένε τα πιο συνετά παρά στους συγγενείς τους. Οὐ γὰρ δὴ καὶ στρατηγοὺς αἱρεῖσθαι, Και στρατηγούς δεν εκλέγετε οὕς ἂν ἡγῆσθε περὶ τῶν πολεμικῶν φρονιμωτάτους εἶναι; όποιους ενδεχομένως θεωρείτε ότι είναι οι πιο συνετοί στα στρατιωτικά; Οὐκοῦν θαυμαστὸν καὶ τοῦτό σοι δοκεῖ εἶναι, Λοιπόν, δε σου φαίνεται ότι είναι και τούτο περίεργο ἐμὲ τούτου ἕνεκα ὑπὸ σοῦ ότι εξαιτίας αυτού εκ μέρους σου θανάτου διώκεσθαι, να αντιμετωπίζω κατηγορία που επισύρει την ποινή του θανάτου, ὅτι περὶ τοῦ μεγίστου ἀγαθοῦ ἀνθρώποις, επειδή δηλαδή για το μεγαλύτερο αγαθό στους ανθρώπους, περὶ παιδείας, βέλτιστος εἶναι ὑπὸ τινων προκρίνομαι; για την παιδεία, θεωρούμαι από μερικούς ότι είμαι ο καλύτερος; Ξενοφῶν, Ἀπολογία Σωκράτους 1921 (διασκευὴ)

7η Ενότητα  “ Ένας στοργικός ηγέτης” Ἅπαντες ἐπιστάμεθα ὅτι Ἀγησίλαος, Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Αγησίλαος, ὅπου ᾤετο τὴν πατρίδα τι ὠφελήσειν, όπου πίστευε ότι θα ωφελούσε σε κάτι την πατρίδα, οὐ πόνων ὑφίετο, οὐ κινδύνων ἀφίστατο, δεν έπαυε να μοχθεί, ούτε απέφευγε τους κινδύνους, οὐ χρημάτων ἐφείδετο, οὐ σῶμα, οὐ γῆρας προὐφασίζετο, δε λυπόταν τα χρήματα, ούτε πρόβαλλε ως δικαιολογία το σώμα ή τα γηρατειά, ἀλλὰ καὶ βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόμιζε, αλλά πίστευε ότι καθήκον του καλού βασιλιά είναι τὸ τοὺς ἀρχομένους ὡς πλεῖστα ἀγαθὰ ποιεῖν. να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερα καλά στους υπηκόους του. Ἐν τοῖς μεγίστοις δὲ ὠφελήμασι τῆς πατρίδος Στις μεγαλύτερες ωφέλειες της πατρίδας καὶ τόδε ἐγὼ τίθημι αὐτοῦ, κι αυτό εδώ του συγκαταλέγω ὅτι δυνατώτατος ὤν ἐν τῇ πόλει ότι, ενώ ήταν ο πιο δυνατός στην πόλη, φανερὸς ἦν μάλιστα τοῖς νόμοις λατρεύων. υπηρετούσε φανερά σε μεγάλο βαθμό τους νόμους. Τὶς γὰρ ἂν ἠθέλησεν ἀπειθεῖν Γιατί ποιος θα ήθελε να μην υπακούει ὀρῶν τὸν βασιλέα πειθόμενον; […] όταν έβλεπε το βασιλιά να υπακούει; [...] Ὃς καὶ πρὸς τοὺς διαφόρους ἐν τῇ πόλει Αυτός και τους πολιτικούς του αντιπάλους στην πόλη ὥσπερ πατὴρ πρὸς παῖδας προσεφέρετο. τους συμπεριφερόταν σαν πατέρας προς τα παιδιά του. Ἐλοιδορεῖτο μὲν γὰρ ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασιν, Κακολογούσε βέβαια όσους έκαναν αδικίες, ἐτίμα δ’ εἴ τι καλὸν πράττοιεν, τους τιμούσε όμως αν έκαναν κάτι καλό, παρίστατο δ’ εἴ τις συμφορὰ συμβαίνοι, παραστεκόταν, αν παρουσιαζόταν κάποια συμφορά, ἐχθρὸν μὲν οὐδένα ἡγούμενος πολίτην, επειδή δε θεωρούσε κανένα πολίτη εχθρό, ἐπαινεῖν δὲ πάντας ἐθέλων, αλλά επειδή ήθελε να τους επαινεί όλους, σῴζεσθαι δὲ πάντας κέρδος νομίζων, θεωρώντας κέρδος το να σώζονται όλοι ζημίαν δὲ τιθεὶς εἰ καὶ ὁ μικροῦ ἄξιος ἀπόλοιτο. και θεωρώντας το ζημιά αν κάποιος, έστω και ανάξιος, χανόταν. Ξενοφῶν, Ἀγησίλαος 7.13

8η Ενότητα  “Η γένεση της θρησκείας και της δικαιοσύνης” Ἦν χρόνος ὅτ’ ἦν ἄτακτος ἀνθρώπων βίος Υπήρχε μια εποχή που έλειπε ο νόμος από τη ζωή των ανθρώπων καὶ θηριώδης ἰσχύος θ’ ὑπηρέτης, και ταίριαζε σε θηρία και ήταν υπηρέτης της δύναμης, ὅτ’ οὐδὲν ἆθλον οὔτε τοῖς ἐσθλοῖσιν ἦν όταν κανένα έπαθλο δεν υπήρχε ούτε ανάμεσα στους ενάρετους οὔτ’ αὖ κόλασμα τοῖς κακοῖς ἐγίγνετο. ούτε πάλι υπήρχε τιμωρία για τους κακούς. κἄπειτά μοι δοκοῦσιν ἅνθρωποι νόμους Κι έπειτα έχω την εντύπωση ότι οι άνθρωποι νόμους θέσθαι κολαστάς, ἵνα δίκη τύραννος ἦ θέσπισαν ως τιμωρούς, για να εξουσιάζει η δικαιοσύνη τὴν θ’ ὕβριν δούλην ἔχῃ· και να έχει την αλαζονεία ως δούλη· ἐζημιοῦτο δ’ εἴ τις ἐξαμαρτάνοι. τιμωρούνταν δε όποιος αδικούσε. Ἔπειτ’ ἐπειδὴ τἀμφανῆ μὲν οἱ νόμοι ἀπεῖργον αὐτούς ἔργα μὴ πράσσειν βίᾳ, Έπειτα επειδή οι νόμοι τους εμπόδιζαν να διαπράττουν φανερές αδικίες λάθρᾳ δ’ ἔπρασσον, τις έκαναν όμως στα κρυφά, τηνικαῦτά μοι δοκεῖ τότε μου φαίνεται πυκνός τις καὶ σοφός γνώμην ἀνὴρ ότι κάποιος ευφυής και σοφός θεῶν δέος θνητοῖσιν ἐξευρεῖν, επινόησε για τους θνητούς το φόβο των θεών, ὅπως εἴη τι δεῖμα τοῖς κακοῖσι, για να υπάρχει κάποιος φόβος για τους κακούς, κἄν λάθρᾳ πράσσωσιν ἤ λέγωσιν ἤ φρονῶσί τι. ακόμα κι αν κρυφά κάνουν ή λένε ή σκέφτονται κάτι. Ἐντεῦθεν οὖν τὸ θεῖον εἰσηγήσατο, Από τότε δίδαξε το θείο, ὡς ἔστι δαίμων ἀφθίτῳ θάλλων βίῳ ότι, δηλαδή, υπάρχει θεός που ζει αιώνια νόῳ τ’ ἀκούων καὶ βλέπων, φρονῶν τε και που ακούει και βλέπει με το νου και σκέφτεται καὶ προσέχων τε ταῦτα καὶ φύσιν θείαν φορῶν, και επιτηρεί αυτά και είναι περιβεβλημένος με τη θεία φύση, ὅς πᾶν μὲν τὸ λεχθέν ἐν βροτοῖς ἀκούσεται, ο οποίος καθετί που λέγεται μεταξύ των ανθρώπων θα το ακούσει, τὸ δρώμενον δὲ πᾶν ἰδεῖν δυνήσεται. και καθετί που γίνεται μπορεί να το δει. Κριτίας, Σίσυφος απ. 19, στ. 1-21

9η Ενότητα  “Η Καλλιπάτειρα” Κατὰ δὲ τὴν ἐς Ὀλυμπίαν ὁδόν Στην οδό που οδηγεί στην Ολυμπία ἔστιν ὄρος πέτραις ὑψηλαῖς ἀπότομον, υπάρχει ένα απόκρημνο βουνό με ψηλούς βράχους, Τυπαῖον καλούμενον. που ονομάζεται Τυπαίο. Ἠλείοις ἐστὶν νόμος κατὰ τούτου ὠθεῖν τὰς γυναίκας, υπάρχει νόμος στους Ηλείους σ' αυτό να πετούν τις γυναίκες ἢν φωραθῶσιν ἐλθοῦσαι ἐς τὸν ἀγῶνα τὸν Ὀλυμπικὸν αν αποκαλυφθούν να έχουν έρθει στο χώρο της Ολυμπίας ἢ καὶ ὅλως ἐν ταῖς ἀπειρημέναις σφίσιν ἡμέραις διαβᾶσαι τὸν Ἀλφειόν. ή και γενικά να έχουν περάσει τον Αλφειό κατά τις απαγορευμένες γι’ αυτές μέρες. Οὐ μὴν οὐδὲ ἁλῶναι λέγουσιν οὐδεμίαν, Ούτε και λένε ότι πιάστηκε καμιά ὅτι μὴ Καλλιπάτειραν μόνην, παρά μόνο η Καλλιπάτειρα, ἥ ὑπὸ τινων καὶ Φερενίκη καλεῖται. η οποία από μερικούς ονομάζεται και Φερενίκη. Αὕτη προαποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρός, Αυτή, επειδή είχε πεθάνει νωρίτερα ο σύζυγός της, ἐξεικάσασα αὑτὴν τὰ πάντα ἀνδρὶ γυμναστῇ, αφού μεταμφιέστηκε εντελώς σε άντρα γυμναστή ἤγαγεν ἐς Ὀλυμπίαν τὸν υἱὸν μαχούμενον· έφερε στην Ολυμπία το γιο της για να αγωνιστεί· νικῶντος δὲ τοῦ Πεισιρόδου, μόλις, λοιπόν, νίκησε ο Πεισιρόδης, τὸ ἔρυμα ἐν ᾧ τοὺς γυμναστὰς ἔχουσιν ἀπειλημμένους, το φράκτη με τον οποίο έχουν τους γυμναστές περιορισμένους τοῦτο ὑπερπηδῶσα ἡ Καλλιπάτειρα ἐγυμνώθη. καθώς τον πηδούσε η Καλλιπάτειρα έμεινε γυμνή. Φωραθείσης δὲ ὅτι εἴη γυνή, Αν και αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα, ταύτην ἀφιᾶσιν ἀζήμιον την άφησαν ατιμώρητη, αἰδῶ νέμοντες αποδίδοντας σεβασμό καὶ τῷ πατρὶ καὶ ἀδελφοῖς αὐτῆς καὶ τῷ παιδὶ  και στον πατέρα της και στα αδέλφια της και στο γιο της –ὑπῆρχον δὴ ἅπασιν αὐτοῖς Ὀλυμπικαὶ νῖκαι- -γιατί είχαν νικήσει όλοι στους Ολυμπιακούς Αγώνες- ἐποίησαν δὲ νόμον ἐς τὸ ἔπειτα ἐπὶ τοῖς γυμναστικοῖς θεσμοθέτησαν όμως νόμο για τους γυμναστές στο εξής γυμνοὺς σφᾶς ἐς τὸν ἀγῶνα ἐσέρχεσθαι. να μπαίνουν γυμνοί στους αγώνες. Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις 5.6.7-8 (διασκευὴ)